Shin-ShinBuKen

De Kunst van het Zwaard: Iai-do, iai-jutsu, Ken-jutsu in budovereniging Shin-ShinBuKen.

Tung-Yen en Budokai Bluming dojo

Het is allemaal begonnen in jaren zestig in de Tung Yen judoclub en later in de Budokai dojo van Jon Bluming. Naast de reguliere trainingen in Judo en Kyokushin karatedo, introduceerde Bluming klassieke budo vormen waaronder die met de Japanse stok (jo) en het zo speciale Japanse zwaard (katana).

Donn Draeger

Toen ik in 1967-’68 in Japan ging trainen, werd ik door Donn Draeger sensei en John Jarvish geïntroduceerd bij een aantal vooraanstaande budo sensei, onder wie Kuroda Itchitaro. Mijn TaiKi Kenpo sensei Sawai Kenitchi, had altijd een bo-ken als dagelijkse wandelstok bij zich en liet ons -met zijn ken-jutsu ervaringen- daarvan vaak het een en ander zien. Hij noemde het Batto-jutsu en vond het prima dat ik mij ging bekwamen bij Kuroda en Shimizu sensei.

De klassieke Budo sensei

Kuroda sensei was een klassieke budoka, meester in onder andere zwaard, de jo en het penseel (shodo)…mijn budovriend Pascal Krieger sensei, zou later ook bij hem zwaard trainen en werd daarnaast ook nog gegrepen door zijn penseel kunst.

Kuroda Itchitaro

Toen ik destijds in 1967 zwaard trainde, was ik de enige leerling van Kuroda sensei. Dit kwam onder andere door de grote omwentelingen die er in het naloorlogse Japan plaats vonden…de Klassieke bujutsu vechtkunsten, voor de WO-II erg misbruikt door nationalistische motieven waren uit de gratie…en bovendien verboden door de bezettingsmacht van McArthur. Japanners hadden in de naoorlogse opbouw en herstel van hun economie daarnaast wel wat anders aan hun hoofd dan de bugei trainingen van de vroegere samurai. Enkele sensei zoals bijvoorbeeld de uit samurai familie afkomstige Kuroda sensei gaven les aan de politie en hadden er natuurlijk ook beroepshalve alle belang bij om de oude kunsten te blijven beoefenen.

De Kidotai en Tomizaka-ue dojo

Daardoor kon ik leskrijgen in de politie dojo van de zogenaamde Japanse M.E., de Riot Police Forces (Kidotai politie). Daar werden de politiemensen in opleiding getraind als vorm van physical education in judo en kendo en daarnaast gedrild in de kunst van de Shindo Muso Ryu Jo-do half lange stok (jo) door de genoemde sensei’s. Deze hardhouten stok leende zich met schild en Romeinse phalanx strategie goed om op straat mensen menigten tegen te houden. Heel bijzonder…maar daardoor kon het aloude Shindo Muso Ryu Jodo van Shimizu shihan’s school wel overleven en werd het een verplichte discipline. Diegenen die zich middels kendo en jodo meer wilden bekwamen, deden in hun vrije tijd iai-do, zoals het na WO-II heette.
Af en toe kwam er een Japanner mee trainen. Kaminoda sensei gaf ook jodo les en liep er rond…en natuurlijk kwam Draeger sensei soms langs. Hij had dan vaak sensei’s advies nodig bijvoorbeeld over een bepaald zwaard. Trainen deed hij in die tijd veelal in de oude kleine politiedojo (Tomizaka ue) bij de Kodokan met Shimizu sensei. Daar trainden ook Phil Relnick en Nobuko en in hun kielzog wat gaijin judoka uit de Kodokan judo dojo, zoals ik. In Tomizaka-ue werd alleen jo getraind en daarom ging ik allengs hoofdzakelijk naar de Kidotai dojo. Draeger sensei introduceerde mij ook bij de Katori Shinto ryu school van Otake sensei. Zijn mooie school lag in Narita en was voor mij te ver weg. Ik kon het met mijn trainingschema: s’morgens iai, ’s middags judo, ’s avonds Kyokushin en tussendoor TaiKi en zondags ’s morgens speciale training met Sawai sensei dan ook niet redden. Jammer, maar we hebben gelukkig altijd wel contact weten te houden.

Muso Shinden Ryu Iai-do

Kuroda sensei heeft mij op een fantastische en geduldige manier ingewijd en getraind in de ‘core’ vormen van Omori-ryu zwaard traditie, de basis van het Muso Shinden Ryu.
Ik volgde hem op een aantal demo sessies en uitvoeringen en kon zelfs een mooie katana uit zijn familie collectie overnemen. Zo kon ik ook op mijn kamer trainen en kon ik uiteindelijk na het eind van mijn Japanse studietijd -na een proeve van bekwaamheid- naar huis met het fundament van de 12 Omori-ryu kata van het nationale zwaard programma van de iai-do renmai…het Muso Shinden Ryu Iai-do. Ik beheerste dus officieel 12 vormen en kreeg een ni-dan bekwaamheid getuigschrift mee naar huis. Apetrots!
Gelukkig had ik bij wijze van hoge uitzondering -en in die tijd was het zeker geen gewoonte om een sensei te filmen- met toestemming van sensei de kata van de volgende scholen: Hasegawa, Eishin en Oku iai gefilmd, om mee naar huis nemen.
Thuis in Holland was Kyuokushin zo sterk in opkomst, dat men wat ik met het zwaard demonstreerde mooi vond, maar niemand ging het uiteindelijk trainen! Dat kwam natuurlijk ook doordat het vinden van een Nihon-to zwaard moeilijk en duur was. Eigenlijk ben ik daardoor jarenlang op mij zelf aangewezen geweest.
Toen Sato sensei kwam, kon ik voor het eerst weer met iemand trainen én gelukkig kon ik -eens in de zoveel tijd tijdens mijn zomervakanties- bijtanken bij Kuroda sensei, die mij altijd hartelijk ontving en tijd voor mij vrij maakte.

Batto-jutsu

Maar het zou uiteindelijk de spirit van Sawai sensei’s Batto-jutsu zijn, die mij geestelijk en spiritueel op de been hield, waardoor ik het zwaard niet kon vergeten en de kunst bij hield. Dat komt eigenlijk ook omdat dat Sawai’s TaiKi Shisei Kenpo discipline wapen-vormen kent. TaiKi is net als het Chinese Yi-Chuan in feite erg pugilistisch van aard. Maar net zo als het Yi-Chuan zwaard- en speervormen kende, bracht Sawai sensei door zijn samurai opvoeding de Japanse klassieke bu-jutsu wapens shin-ken, bo-ken, tanjo en bo mee in de training, waar hij de seniors mee liet werken.
Boeiend om te beseffen dat Wang Chang Chai sensei aangaf dat ‘weapons are only extensions of the arm’ en de wapenkunst daardoor methodisch ook zo benaderde. Dat hield onder andere in, dat spontaan en reflexief adequaat reageren met het wapen belangrijker is, dan het beheersen van vaste vormen (kata)…in feite een uniek trainings en vormings concept.
We realiseren ons wel, dat het daardoor nogal contrasteert met het Japanse budo-leerconcept, dat staat voor het leren van beheersing door kata training! Tja, onze TaiKi-ers vinden die grote ontwikkelings vrijheid dan ook geweldig, maar ik mag constateren dat uiteindelijk het trainen van kata zoals het iai-do voorschrijft…dat ‘uiteindelijk’ beide trainingsconcepten elkaar zeker niet uitsluiten en elkaar op niveau zeker complementeren. Voor Sawai sensei was de bo-ken en de katana in eerste instantie een ‘wapen’. Kuroda sensei leerde mij, dat het zwaard ook het symbool van een ‘leerweg’ kon zijn…
Uit respect voor beide sensei’s probeer ik dan ook beider gedachtegoed gepast uit te dragen en dat doen we met verve!

FEI

Er zijn in Japan - naast het Muso Shinden Ryu Iai - tegenwoordig al weer een groot aantal klassieke en ook moderne Iai scholen actief. Waren het in de jaren zestig alleen de zogenaamde gayin (buitenlanders) die de waarde van de budovormen ontdekten, heden ten dage hebben de Japanners zelf hun oude tradities weer ontdekt en is er een herbeleving ontstaan en zelfs een overkoepelende Japanse Iai organisatie, de Zen Nihon Iai-do Renmei. Daarnaast is er een Zen Nihon Kendo Renmei, waar de kendo sport wordt gepractiseerd en uitgedragen; zij hanteert een van bamboe lamellen gefabriceerde licht kendo ‘zwaard’ voor hun wedstrijden. Een bamboe stok die je absoluut niet kunt vergelijken met een echt zwaard. Het probleem is, dat deze renmei door de na-oorlogse ban op wapens, bij opheffing als eerste toestemming kreeg om zich te organiseren.
Andere disciplines stonden veel langer in de wacht, waardoor sommige iai-sensei’s zich dan maar onder hun paraplu schaarden en ook iai-les gingen geven in deze bond.
Dit heeft zich ontwikkeld tot een organisatie waarin het iai-do uiteindelijk een onderdeel is geworden van het kendo en moet bijdragen aan betere kendoka. Dit kun je terugvinden in de examen-eisen, die aanzienlijk lichter zijn en niet zo diep gaan als de oorspronkelijke iai-sensei wilden gaan. We kunnen dus verschil in niveau constateren. Jammer, maar het zei zo, men dient dit alleen wel te beseffen.
Aansluiten bij de grote Japanse Iai-do Renmei heeft voor ons weinig zin. De renmei is namelijk niet erg internationaal gericht. Sommige prive iai-scholen zijn dat wel, vooral omdat sommige ‘gaijin-sensei’ na hun opleiding net als ik in hun eigen land doorgroeiden en hun school en stijl ook internationaal gingen uitdragen.
Wij zijn in de gelukkige omstandigheid dat we goed bevriend zijn met leidende budo sensei onder wie Pascal Krieger -ook afkomstig uit Kuroda sensei’s school- en Tiki Shewan sensei die in Europa naast de jo en aikido, de Shindo Muso Ryu zwaardkunst enorm gepropageerd hebben. Zij hebben samen de FEI (Federation Europeèn de Iai-do) in het Engels EIF (European Iai-do Federation) in Geneve opgericht, waar onze school bij is aangesloten. Zo geeft een leerling van Krieger sensei, mr. Jean-Louis Martin regelmatig een stage in onze dojo en is Tiki sensei ook dit jaar weer onze gast. Naast de Shin-ShinBuKen jo-do leden die regelmatig jo-do contact hebben met deze sensei’s, gaan sommige iai-do seniors op stage bij de FEI in Geneve. Alhoewel ik als vertegenwoordiger van Sawai sensei’s TaiKi Batto-jutsu en Kuroda sensei’s Muso Shinden Ryu school zelfstandig in Iai-do mag gradueren, propageer ik dat onze leden examens doen bij de FEI en bij Jean-Louis Martin. Twee Seniors Dirk Vet en Casper Stubbe hebben zo bij deze sensei hun Sho-dan graad gehaald.

Jan Kallenbach